Η Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης, στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, τίμησε την Κυριακή 16 Μαΐου 2021, τον Εθνοϊερομάρτυρα  Ανανία, Μητροπολίτη Λακεδαιμονίας, που μαρτύρησε από τους Οθωμανούς το 1764 έξω από τον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου στον Μυστρά, δίνοντας το αίμα του υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.

Συγκεκριμένα, το πρωί της Κυριακής των Μυροφόρων, στον Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελιστρίας, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας κ. Ευσταθίου, τελέσθηκαν ο Όρθρος και η Αρχιερατική Θεία Λειτουργία. Στην ομιλία του ο σεπτός Ποιμενάρχης μας αναφέρθηκε στον θαυμαστό βίο και το μαρτυρικό τέλος του Αγίου Ανανία επισημαίνοντας ότι κατάφερε στην πολυκύμαντη ζωή του να διατηρήσει τη γαλήνη και τη νηφαλιότητα δίνοντας μαρτυρία ορθόδοξου ελληνικού λόγου με την ενάρετη ζωή του. Όταν δε σήμανε η ώρα, θυσιάστηκε, χωρίς δεύτερη σκέψη, για τον Χριστό και την Πατρίδα. Η θυσία αυτή, όπως και η ετήσια πλέον εορτή του Αγίου, κατέληξε ο Σεβασμιώτατος, θα υπενθυμίζουν σε όλους το χρέος μας να παραμείνουμε Ορθόδοξοι και Έλληνες.

Πριν την τέλεση της δέησης στην προτομή του Αγίου, στον προαύλιο χώρο του Μητροπολιτικού Ναού, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας δευτερολογώντας προχώρησε σε κάποιες διευκρινίσεις. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι ο Άγιος θα τιμάται κάθε χρόνο την Κυριακή των Μυροφόρων κι όχι στις 15 Απριλίου, ημερομηνία που μαρτύρησε, επειδή τότε συνήθως είναι η περίοδος της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και δεν θα μπορεί να τελεσθεί η Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό ναό του Μυστρά. Επίσης, διευκρίνισε ότι η Αγιοκατάταξη δεν έχει ολοκληρωθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά έχει υπάρξει εδώ και αρκετό χρονικό διάστημα ομόφωνη εισήγηση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Τέλος, όσον αφορά στην προτομή του Αγίου και το γεγονός ότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αναγνωρίζονται αγάλματα ή προτομές, τόνισε ότι η προτομή προϋπήρχε, αφού ο Άγιος Ανανίας μαρτύρησε και για την Πατρίδα, και θα παραμείνει, όπως έχει παραμείνει και αυτή του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ έξω από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά και στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Δημητσάνα.

Ακολούθησε η δέηση και η κατάθεση στεφάνου από τον σεπτό Ποιμενάρχη μας στην προτομή του Αγίου. Στην σεμνή τελετή παραβρέθηκαν ο Βουλευτής Λακωνίας κ. Αθανάσιος Δαβάκης και οι Αντιδήμαρχοι Δ. Σπάρτης κυρίες Γεωργία Ζαραράκη – Αναστασοπούλου και Γεωργία Δεδεδήμου, ενώ ιδιαίτερο χρώμα έδωσαν νέοι του τόπου μας ενδεδυμένοι με παραδοσιακές στολές.

Σημειώνεται ότι ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε την τέλεση Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας στον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Δημητρίου στον βυζαντινό Μυστρά, αλλά λόγω των αυστηρών υγειονομικών μέτρων για τον περιορισμό διασποράς του κορωνοϊού, αυτό δεν κατέστη δυνατό. Επίσης ματαιώθηκε η εκδήλωση, που ήταν προγραμματισμένη για το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στο Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών στον Μυστρά, λόγω αιφνίδιας ασθένειας του ορισμένου ομιλητή.

Η ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτη μας για τον Αγ. Ανανία

Ἄν ἡ κοσμοκαταλύτρα ροή τοῦ χρόνου παρασέρνει στό πέρασμά της τά πάντα καί τά παραδίδει στῆς λησμονιᾶς τή μελαγχολική σιγαλιά, δέν συμβαίνει τό ἴδιο μέ τίς μεγάλες φυσιογνωμίες τῆς ἱστορίας, πού σημαδεύουν τίς ἐποχές, νικᾶνε τή λήθη καί τό χρόνο καί γίνονται οἱ φωτεινοί ὁδοδεῖχτες τοῦ σωστοῦ προσανατολισμοῦ τῆς ζωῆς.

Ἕνας ἀπό αὐτούς πού νίκησαν τή λήθη καί τό χρόνο καί ὅσο ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τό χρόνο τοῦ μαρτυρικοῦ του θανάτου, τόσο πιό πολύ τόν πλησιάζουμε, εἶναι καί ὁ ἅγιος Ἐθνοϊερομάρτυς Ἀνανίας, Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας.

Εἶναι ἐκεῖνος πού γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί γιά τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία ὡς ἐκκλησιαστικός ἄνδρας πρόσφερε τήν μόρφωσή του, τήν ἀνύστακτη μέριμνά του γιά τήν πνευματική κατάρτιση καί πρόοδο τοῦ λογικοῦ ποιμνίου πού τοῦ ἐμπιστεύθηκε ὁ Θεός, τήν θυσία τῶν ὑλικῶν του ἀγαθῶν καί ὡς ἐθελόθυτο θῦμα ἔδωκε καί τό πολύτιμο αἷμα του, σφαγιασθείς ὡς ἀρνίον στήν Μητρόπολη τοῦ Μυστρᾶ.

Εἶναι ἐκεῖνος γιά τόν ὁποῖον ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ ὁμόφωνη ἀπόφασή της ἀνεγνώρισε ὡς Ἱερομάρτυρα καί εἰσηγήθηκε εἰς τό σεπτόν Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον τήν ἁγιοκατάταξή του στίς δέλτους τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας.

Εἶναι ἐκεῖνος, γιά τόν ὁποῖον σήμερα πραγματοποιεῖται ἡ ἑορταστική ἐκδήλωση ἐδῶ, ἀφοῦ ἡ προγραμματισμένη γιά τόν Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Μυστρᾶ ματαιώθηκε λόγῳ τῶν αὐστηρῶν προστατευτικῶν μέτρων, ἐξ αἰτίας τῆς πανδημίας.

Γιά τόν Ἱερομάρτυρα καί Ἐθνομάρτυρα Ἀνανία εἶχε προγραμματιστεῖ καί γιά σήμερα τό ἀπόγευμα στό Ἰνστιτοῦτο τοῦ Μυστρᾶ ἑορταστική ἐκδήλωση, πού δυστυχῶς καί αὐτή ματαιώθηκε λόγῳ ἀσθενείας τοῦ ὁμιλητοῦ.

Ἔτσι θά μέ ἀνεχθεῖτε νά ἀναπληρώσω τά ἐλλείποντα καί νά θεραπεύσω τά ἀσθενῆ γιά νά μή ματαιωθεῖ παντελῶς ἡ προετοιμασθεῖσα μέ πολλή φροντίδα τιμητική ἑορταστική ἐκδήλωση πρός τόν Ἐθνοϊερομάρτυρα Ἀνανία, τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη θά ἑορτάζεται τήν Κυριακή τῶν Μυροφόρων κατ’ ἔτος, μέ τήν ἔγκριση τοῦ Σεπτοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου.

Ἀλλά ποιός εἶναι ὁ τιμώμενος ἅγιος ρασοφόρος πολέμαρχος;

Τολμᾶμε «ἵνα μή ἐξίτηλα τῷ χρόνῳ τά καλά, μηδέ παραρρυῆ λήθης βυθοῖς ἀμαυρούμενα», ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, δηλαδή τολμᾶμε νά μιλήσουμε γιά νά μή ξεθωριάσουν τά καλά μέ τό χρόνο, οὔτε νά παρασυρθοῦν στά βάθη τῆς λησμονιᾶς τοῦ χρόνου χάνοντας τήν λάμψη τους.

Τολμᾶμε, γιατί πλέον «δέν βολεῖ νά λησμονοῦμε», νά προσεγγίσουμε τήν ἡρωϊκή μορφή τους ἐν γνώσει μας, ὅτι καί ὁ διατιθέμενος χρόνος εἶναι ἐλάχιστος καί ἡ ὡλοκληρωμένη προσωπικότητά τους πολύπτυχη καί πολυδιάστατη.

῾Ο ᾿Εθνομάρτυρας ᾿Ανανίας, κατά κόσμον ᾿Αναστάσιος Θεοφίλης ἤ Λαμπάρδης, γεννήθηκε στούς χρόνους τῆς δουλείας, «πού τούς τρέμει ὁ λογισμός», τό 1714 στήν ἡρωοτόκο «Δημητσάνα χώρα», πού ἦταν τότε κοιτίδα καί ἀκρόπολη τοῦ ἐθνισμοῦ. Αὐτή ἡ ἄγονη ἀλλά δοξασμένη περιοχή, πρίν νά δώσει στόν ἀγῶνα τήν Δημητσανίτικη μπαρούτη, ἐχάρισε στόν ῾Ελληνισμό καί τήν ᾿Ορθοδοξία μιά σειρά ἀπό φωτισμένους Πατριάρχες, ᾿Επισκόπους καί δασκάλους.

᾿Ανδρώθηκε σέ ἐπίσημο οἰκογενειακό περιβάλλον, καλλιεργήθηκε στήν περίφημη σχολή τοῦ Φιλοσόφου πού λειτουργοῦσε στήν ὁμώνυμη Μονή καί ἄριστα ἐσταδιοδρόμησε στήν ἱστορική γῆ τῆς Λακεδαίμονος, χωρίς βεβαίως νά περιορισθεῖ ἡ δράση του τοπικά, ἀφοῦ ἀνεδείχθη σύντομα Μορογιάννης τῆς Πελοποννήσου, δηλαδή πρόεδρος τῶν προκρίτων καί μάλιστα τοῦ Ζαΐμη, τοῦ Μπενάκη καί τοῦ  Κρεββατᾶ.

Πολύ νωρίς παίρνει τήν γενναία ἀπόφαση τῆς ὁλοκληρωτικῆς ἀφιερώσεως στό Χριστό καί στήν ᾿Εκκλησία Του καί γίνεται Μοναχός, Διάκονος καί Πρεσβύτερος, σέ ἡλικία δέ μόλις 27 ἐτῶν, τό 1741 χειροτονεῖται ᾿Επίσκοπος Καρυουπόλεως.

Τό ἔτος 1745 προάγεται καί μετατίθεται στήν ᾿Αρχιεπισκοπή Δημητσάνης καί τό 1750, σέ ἡλικία 36 ἐτῶν, ἐκλέγεται Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας, τήν ὁποίαν κλεΐζει, γιά δεκατέσσερα χρόνια καί τήν δοξάζει μέ τήν ἐπιτυχημένη ποιμαντορία καί τόν μαρτυρικό του θάνατο.

Διακρίθηκε γιά τήν μόρφωσή του, σπάνιο κατόρθωμα γιά τήν ἐποχή του, γιά τό ἦθος, τήν εὐγένεια καί τά πολλά ἡγετικά του προσόντα. Στά στήθη του ἔπαλλε μιά καρδιά ἑλληνική, ἐνῶ τήν πορεία του σηματοδοτοῦσε ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, πού μελετοῦσε «ἡμέρας καί νυκτός», ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας καί ἡ ἐξαιρετική οἰκογενειακή του παράδοση.

Λιτός καί σεμνός σάν Λάκωνας πρίν γίνει Λακεδαιμονίας, φλογερός, ἐνθουσιώδης, ἀκάματος καί ἐμπνευσμένος ᾿Απόστολος τοῦ Χριστοῦ καί τῆς ῾Ελλάδος, ἐθαυμάζετο ἀπό ὁμοεθνεῖς καί ὀθωμανούς.

Σκοπό τῆς ζωῆς του εἶχε, νά ἁπαλύνει τόν πόνο καί νά ὑπερνικήσει τήν φτώχεια τῶν χριστιανῶν του, πού πάντοτε δυστυχῶς τήν  συνόδευε ἡ ἀγραμματοσύνη καί τήν συντρόφευε ἡ γκρίνια καί ἡ διχόνοια.

Χωρίς νά παραβλέπει τά κύρια ἐκκλησιαστικά του καθήκοντα, ἀσχολήθηκε μέ θαυμαστή ἐπιτυχία καί μέ τά ἐθνικά ζητήματα. Κατάφερε νά λειτουργήσει αὐτοδιοίκηση μέ ἰδεώδη τρόπο καί χωρίς ἐπέμβαση τῶν Τούρκων. Στόν τόπο μας ξεδίπλωσε τά χαρίσματά του, τά διοικητικά του ταλέντα, τήν ἀδάμαστη θέλησή του, τόν ἀσίγαστο πόθο γιά τήν ἐλευθερία καί ὅλο τό ψυχικό του μεγαλεῖο.

᾿Ανήκει στήν μερίδα τῶν φωτισμένων ἐκείνων ἀνδρῶν πού πίστευαν, ὅτι μέ μόνη τήν παιδεία θά μποροῦσε νά δημιουργηθεῖ ρωμαλαία συνείδηση καί νά ἐπιδιωχθεῖ ἡ       έθνική ἀνάσταση. Γι᾿ αὐτό ἐνῶ στήν Δημητσάνα μέ χρήματα δικά του ἐδημιούργησε τούς δύο πρώτους πυριτιδόμυλους, στήν Λακεδαιμονία, ἀτσαλωμένος μέ τήν πεῖρα, ἀπό τά πρῶτα του ἔργα ἦταν ἡ ἐνίσχυση τῆς παιδείας, ἡ δημιουργία σχολείων καί ἡ ἀποστολή νέων σέ ἀνώτερες σχολές τῆς Πελοποννήσου ἤ καί στήν Μεγάλη Πατριαρχική Σχολή τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τήν ὁποίαν ἐνίσχυε μέ 6000 ἄσπρα τόν χρόνο.

῾Η Μητρόπολη τοῦ Μυστρᾶ, πού εἶναι ἔργο δικό του, φαινομενικά μόνο ἦταν ἡ  στέγη του. Στήν πραγματικότητα ἦταν ἡ ἐκκλησιαστική καί ἐθνική ἔπαλξή του. ῏Ηταν τό στρατηγεῖο τοῦ ἀγῶνα καί ὁ τόπος τῶν συσκέψεων μέ τούς ὁπλαρχηγούς. Μέσα ἐκεῖ ὁ ἄριστος πηδαλιοῦχος μεθοῦσε τούς συνομιλητές του μέ τό ἀθάνατο κρασί τῆς λευτεριᾶς. ᾿Εκεῖ κοντά του περιθάλπει καί ἐνισχύει τόν Βαρβιτσιώτη Ζαχαριᾶ, τόν «καταστάντα περιώνυμο». ῞Οταν τοῦ ἐκμυστηρεύεται τόν ἀσίγαστο πόθο τῆς γενναίας δεκαοκτάχρονης καρδιᾶς του, νά ἐλευθερώσει τήν πατρίδα ἀπό τούς Μουρτάτες, ὁ Δεσπότης τοῦ ἀπαντᾶ:«Τοῦ Θεοῦ συνεργοῦντος θά πετύχουμε τήν ἀνάσταση τοῦ      Γένους μας».

Στά 50 του χρόνια, στήν αὐγή τοῦ ἀγῶνα, τότε πού τόν χρειαζόταν ἡ ῾Ελλάδα, γίνεται «ἐθελόθυτο θύμα» τῆς μανίας τῶν, θορυβημένων ἀπό τήν δραστηριότητά του, Τούρκων.

῾Ο νέος βεζύρης τῆς Τριπολιτσᾶς, Χαμζᾶ Πασᾶς, εἰδοποιημένος ἀπό τούς ὀθωμανούς τῆς Λακεδαίμονος στέλνει ἀνθρώπους του καί περικυκλώνει τήν Μητρόπολη, μέσα στήν ὁποία κατά σύμπτωση εὑρίσκοντο τήν ἡμέρα ἐκείνη 20 Μανιάτες καί 10 Δημητσανίτες. Γίνεται συμπλοκή πού κρατάει 9 ἡμέρες. Οἱ συμπολεμιστές του τόν προτρέπουν νά δραπετεύσει, μά ἐκεῖνος γενναιόψυχος τούς ἀπαντᾶ: «Θά μείνω στήν ἔπαλξή μου γιά νά θυσιασθῶ μόνο ἐγώ. ῎Αν φύγω, ἡ μανία τῶν Τούρκων θά ξεσπάσει στούς ἑκατοντάδες χριστιανούς μου».

Τό πρωΐ, στίς 15 ᾿Απριλίου 1764, ἡμέρα τῆς γιορτῆς τοῦ ῾Αγίου Λεωνίδα, τελεῖ τήν Θεία Λειτουργία, κοινωνεῖ τῶν ἀχράντων μυστηρίων καί χριστοφόρος, θεοφόρος καί σύναιμος τοῦ Κυρίου μας, δέχεται τό φρικτό μαρτύριο. Οἱ Τοῦρκοι τόν δέρνουν, τόν       σέρνουν ἔξω ἀπό τόν Ναό καί ἀφοῦ τόν σπαθίζουν πολλές φορές, τοῦ κόβουν τό κεφάλι καί τό στέλνουν στήν Τριπολιτσᾶ, ἐνῶ ἀφήνουν ἄταφο, τρεῖς ὁλόκληρες    ἡμέρες, τό λείψανό του στούς δρόμους τοῦ Μυστρᾶ. Τό καθαρό καί ἅγιο αἷμα του βάφει τούς παραστάδες τῆς πόρτας πού εἶναι καί σήμερα κλειστή καί ἀνεξίτηλο παραμένει μέχρι τό 1833, ὅπως σημειώνει ὁ ἱστορικός Λάμπρος. ᾿Εμεῖς ἀκόμη καί σήμερα τό  βλέπομε μέ συγκίνηση, ἐπάνω στήν πέτρα πού εἶναι μέσα στό προστατευτικό κιγκλίδωμα.

Αὐτή εἶναι ἡ ἄγνωστη σέ πολλούς ζωή καί τό τέλος τοῦ ᾿Εθνομάρτυρα ᾿Ανανία πού ἀδικαιολόγητα δέν εἶχε τιμήσει ὁ τόπος μας μέχρι σήμερα. Τό μαρτύριό του ἐπεισμάτωσε περισσότερο τούς ραγιάδες καί ἔθρεψε τόν πόθο τῶν συμπατριωτῶν του Πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε” καί ᾿Ιωσήφ Θεσσαλονίκης, οἱ ὁποίοι παραδειγματιζόμενοι ἔκαμαν τό δικό τους χρέος,ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα.

Σεβάσμιε θεοφόρε καί ἅγιε Ἱεράρχα

Διατήρησες στίς πιό ταραγμένες στιγμές τῆς πολυκύμαντης καί πολυσήμαντης ζωῆς σου τήν γαλήνη καί τήν νηφαλιότητα, ἔδωσες τήν θελκτική καί ἀξιομίμητη μαρτυρία τοῦ καθαροῦ ὀρθόδοξου καί ἑλληνικοῦ λόγου καί τῆς ἐνάρετης ζωῆς καί ὅταν σήμανε ἡ ὥρα ἀγωνίσθηκες γιά τόν Χριστό καί τήν ῾Ελλάδα.

῾Η θυσία σου ἔγινε διαχρονικό σύμβολο τοῦ ἀγῶνα τῆς πολύπαθης πατρίδος μας.

Ἡ προτομή σου τοποθετημένη στήν πιό ἐξέχουσα θέση τῆς Λακωνικῆς γῆς θά ἀποτελεῖ σημεῖο ἀναφορᾶς μας καί συνεχῆ μεγαλόστομη ὑπόμνηση τῆς δικῆς σου θυσίας καί τοῦ δικοῦ μας χρέους. Οἱ νέοι μας θά ξέρουν πόσο ἀγωνίστηκες γιά νά τούς παραδώσεις ἐλεύθερη τήν πατρίδα καί τί πρέπει νά κάνουν γιά νά τήν διατηρήσουν ἐλεύθερη.

Μέ τήν θεοπειθῆ προσευχή σου στό θρόνο τοῦ Θεοῦ βοήθησέ μας νά μείνουμε ᾿Ορθόδοξοι καί ῞Ελληνες καί ποτέ νά μή καταντήσουμε προδότες καί γρεκύλλοι.

Πατέρα μας ἐν Χριστῷ καί Συλλειτουργέ τήν εὐχή Σου νά ἔχουμε κλῆρος, ἄρχοντες καί λαός καί τή θερμή προσευχή σου ὡς Ἱεράρχης ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ γιά νά τελειώσει ἡ δοκιμασία μας ἀπό τήν πανδημία καί νά βροῦμε πάλι τόν σωστό βηματισμό μας.